Tijdens de module Communicatie binnen begeleidingsprocessen is er ook aandacht besteed aan beeldgeletterdheid. In relatie tot mijn onderzoek en kunsteducatie in zijn algemeen is dit een interessante ingang. Wat je ziet, het beeld, is bepalend voor hoe je iets interpreteert. Kijk daarom kritisch naar een beeld, ben je bewust van dat wat je ziet. Klopt die eerste indruk? Iedereen ziet iets anders in het beeld. Beeldtaal is een iteratief proces, in eerste plaats zie je een beeld, je gebruikt je zintuigen om het beeld te duiden, vervolgens probeer je het te begrijpen en stel je je de vraag of het beeld je overtuigd of iets met je doet. Dit proces kan zich oneindig herhalen.
De theorie die onder beeldgeletterdheid ligt bestaat uit de Gestalttheorie, Semiotiek en Retorica. Wanneer we een beeld proberen te 'lezen' onderscheiden we ook vormen, structuren, lettertekens en een bepaald vocabulaire waarmee we het totaalbeeld kunnen bevatten, de gestalt. Waarom begrijpen we het een wel en het ander niet, sommige dingen zijn duidelijker dan andere? Wat zien we wel, maar ook belangrijk wat zien we niet?
Het proces hoe de betekenis van het beeld word gereconstrueerd en begrepen valt onder de semiotiek. Wat bekent dit beeld, welke symbolen worden er gebruikt die je kunt plaatsen? Tot slot roept het beeld vragen op, deze valt onder de retorica. Welke vragen gaan er uit van dat wat je ziet? Wat is de kracht van het beeld of hoe overtuigend is het? Met welke middelen probeert de maker van het beeld ons te overtuigen?
Volgens Anne Bamford (The Visual Literacy White Paper, z.j.) kan een beeldgeletterde onder andere (Broek, Koetsenruijter, Jong & Laetitia Smit, 2015, p. 24):
het onderwerp van een beeld benoemen;
de betekenis van beeld begrijpen in de culturele context waarin het werd gemaakt en wordt gebruikt;
grammatica, stijl en compositie ervan analyseren;
de gebruikt techniek analyseren;
de esthetische kwaliteit ervan evalueren;
de kwaliteit ervan in termen van doel en publiek evalueren;
de bevooroordeeldheid van (groepen) personen voor een afbeelding herkennen. (Toevoeging Broek, Koetsenruijter, Jong & Laetitia Smit, 2015)
Deze laatste toevoeging van Broek, Koetsenruijter, Jong & Laetitia Smit (2015) impliceert dat je door een beeld te 'lezen' een vooroordeel kunt opsporen. Dat is een interessante constatering, waarbij ze aangeven dat we in onze beeldtaal heel snel naar stereotypen grijpen. Denk daarbij vooral aan reclame-uitingen, zo figureert bij een commercial van een bouwmarkt vaak een stoere man die de klus wel zal klaren.
Herman (2016) zegt in De kunst van het observeren dat je vooroordelen kunt wegnemen door objectief naar een beeld te kijken. Om dit te kunnen doen is het nodig om eerst goed te observeren en dit te delen om daarna pas na te denken over de context en achtergrond van het werk. Het is juist daarom van belang om bewust en kritisch naar een werk of beeld te kijken. Klopt het wat ik zie?
Bronnen:
Broek, J. van den, Koetsenruijter, W., Jong, J. de, Laetitia Smit (2015) Beeldtaal, perspectieven voor makers en gebruikers (h2, pp 20 - 30). Amsterdam, Boom Lemma Uitgevers.
Herman, A. E. (2016). De kunst van het observeren (1ste editie). Amsterdam: Atlas Contact, Uitgeverij.
Shonibare, Y. (1998). Diary of a Victorian Dandy: 11.00 hours 1998 [Foto]. Geraadpleegd van http://yinkashonibare.com/artwork/photography/?image_id=48
Colleges Communicatie binnen begeleidingsprocessen