Literatuurlijst

Er is in 2017 door Angela Adank voor de Master Educational Needs aan de Fontys Hogeschool een onderzoek verricht naar het effect van VTS op kritisch denken van leerlingen uit groep 5 van de basisschool. Het is een klein onderzoek onder 10 leerlingen (en 10 leerlingen als controlegroep) waarbij het kritisch denkvermogen toenam na een interventie met VTS. Zij beveelt aan VTS een plek te geven in het onderwijs.

​

• Adank, A. (2017). Visual Thinking Strategies - Kritischer denken door kijken naar kunst. Geraadpleegd van https://hbo-kennisbank.nl/details/sharekit_fontys:oai:surfsharekit.nl:59c75770-5e53-45d4-853f-bc05062b1c90

In dit artikel in Art Journal wordt Okwui Enwezor geïnterviewd door Carol Becker n.a.v. de expositie The Short Century: Independence and Liberation Movements in Africa 1945-1994. Daarin hebben ze het o.a. over de timing van de expositie (2001), op dat moment vind er namelijk een bewustwording plaats over de rol van de kolonisator en de gekoloniseerde op het Afrikaanse continent. In die tijd is de emancipatie van Afrika in gang gezet en ontstaat er een bewustwording en proberen mensen los te komen van het verleden. Ze herontdekken en ontwikkelen een eigen identiteit. 

​

"... to curate within culture is to see art in a totality that is not simply bounded by art history. It is there that we begin to make room for new forms of knowledge, new possibilities of articulating different types of intelligence that are unruly and cannot be disciplined by the academic world" (p. 26).

​

• Becker, C., & Enwezor, O. (2002). A Conversation with Okwui Enwezor. Art Journal, 61(2), 8–18. https://doi.org/10.2307/778179

Dit artikel van Gert Biesta loopt als een rode draad door mijn onderzoek. Biesta schrijft hier over deconstructief pragmatisme; het idee dat je door communicatie een verandering bij elkaar teweeg brengt. Het klinkt simpel, maar is het niet. Het deconstructieve is de verandering die plaats vindt doordat je gedachten en opvattingen met elkaar deelt. Het pragmatische is hierbij belangrijk, aangezien het niet gaat om het overtuigen van elkaars standpunten, maar deze te delen om zo meer begrip voor elkaars standpunten te krijgen. Hierdoor treedt er dus een verandering op in de wijze waarop je elkaar ziet of begrijpt. 

#filosofie #Educatie #dialoog #onderwijs #communicatie

 

• Biesta, G. (2010). ‘This is My Truth, Tell Me Yours’. Deconstructive pragmatism as a philosophy for education. Educational Philosophy and Theory, 42(7), 710–727. https://doi.org/10.1111/j.1469-5812.2008.00422.x

Het is de kunst diversiteit inclusief te maken - Een institutioneel etnografisch onderzoek naar sociale inclusiviteit en diversiteit in het Van Abbemuseum.

​

Hoe kan het museum en sociale inclusiviteit met elkaar verbonden worden, het onderzoek is gestart vanuit onderzoek van Richard Sandell (1998, 2003). Hij heeft veel onderzoek gedaan naar het inclusieve museum. 
Blaauw legt de focus in het museum zelf, hoe zij sociale inclusiviteit toepassen. De nadruk ligt opnieuw op het werven van een divers publiek, niet zozeer om het gesprek op te starten tussen verschillende groepen of mensen onderling. Wel merkt ze op hoe methoden inclusiviteit zouden kunnen bewerkstelligen en ze vraagt zich af hoe het Van Abbe dit al dan niet toepast. Ze licht dit toe door in het programma van het museum te duiken, welke is opgebouwd a.d.h.v. 3 principes: relatie tussen kunst en samenleving, kunst als basis voor gesprek, museum als plaats voor co-creatie waarbij "kunst niet voor de kunst is, maar voor mensen" (p. 36). Vooral het principe dat kunst een basis kan zijn voor een gesprek is interessant. Echter in de uitvoering blijkt er actief weinig te gebeuren. De toolkamer biedt wel manieren aan om van perspectieven te wisselen, maar wordt dit ook gebruikt? Het bereiken van verschillende publieksgroepen wordt gerealiseerd vooral door nevenactiviteiten en niet door de kunstobjecten an sich.

​

In 2017 is het Van Abbe genomineerd voor de Code Culturele Diversiteit Award als één van Best Practices. CCD opereert nu onder de naam Code Diversiteit & Inclusie.

​

• Blaauw, A. E. (2017). Het is de kunst diversiteit inclusief te maken - Een institutioneel etnografisch onderzoek naar sociale inclusiviteit en diversiteit in het Van Abbemuseum. (Masterscriptie) Geraadpleegd van https://dspace.library.uu.nl/handle/1874/353807

Een uitgave met een selectie kunstenaars van over de hele wereld, gekozen door verschillende kunstcritici. De critici komen van over de hele wereld en dat maakt het een interessante uitgave. De opgenomen werken bieden een ander perspectief op de kunsten en de wereld, het is niet vanuit een westers perspectief samengesteld. Het boek begint met een correspondentie tussen de verschilden kunstcritici en geeft een goed beeld van wat hen bezig houdt en hoe zij aankijken tegen de kunstwereld, 

maatschappelijke ontwikkelingen en de rol die zij en kunstenaars spelen. 

 

• Blazwick, I. (2000). Fresh Cream (1ste editie). Amsterdam, Nederland: Amsterdam University Press.

De complexiteit van de samenleving vraagt om een manier van communiceren waarbij beter wordt geluisterd en er meer openheid is. Je begint bij het accepteren dat er geen samenhang is, er is alleen maar chaos. De uitdaging in het voeren van een dialoog is het toestaan van die chaos, van verschillende perspectieven. Volledige waarheid is onmogelijk, omdat er dan niets overblijft. Hij is kwantumfysicus en vergelijkt het met zwarte gaten. 'Participatory consciousness: In a genuine dialogue, each person is participating, is partaking of the whole meaning of the group and also taking part of it.' Dialoog is het toewerken naar een coherente impliciete basis. We hebben allemaal dezelfde emoties en daar moeten we mee werken en deze niet opleggen aan een ander. Building conversations heeft een gesprek vormgegeven op basis van deze theorie. 

#wetenschappelijk #dialoog

​

• Bohm, D. (2004). On Dialogue (2de editie). United Kingdom: Taylor & Francis Ltd.

• Bohm, D. (2019). Over dialoog (3de editie). Utrecht, Nederland: Have, Ten.

In deze uitgave worden perspectieven verzameld op kunsteducatie in theorie en de praktijk. Het doel van de publicatie is educatoren bewust te maken van de wijze waarop ze in hun eigen lespraktijk omgaan met gelijkwaardigheid en diversiteit. Multiculturalisme; het streven naar gelijke kansen en mensenrechten. Wereldwijd wordt dit op verschillende manieren geïnterpreteerd en geïmplementeerd. Dit is een poging een soort standaard te zetten en het tegengaan van racisme, vooroordelen door middel van kunsteducatie. Een aantal voorbeelden:

Mason haalt Charles Taylor aan over cultureel pluralisme: je moet de individuele en de groepsidentiteit erkennen. 

Herijken van de geschiedenis door een interculturele aanpak: ver-leren (U.K. en Portugal).

Community Art, sociaal-constructivistisch model.

Graeme Chalmers: stop met het opdringen van een houding afgeleid van je eigen culturele achtergrond op collega's, de realiteit is een werkomgeving waar je te maken hebt met een veelheid aan perspectieven. 

Multiculturalisme is een ideologie van "what ought to be" vanuit het zichtpunt van een dominante meerderheid (aboriginals, Australië). 

Dus vanuit cross-cultureel perspectief is cultureel pluralisme bijna universeel, maar kan multiculturalisme verschillende dingen beteken (pp. 4, 9-11, 14).

Een museum is per definitie multicultureel, want het is een verzameling objecten met een historie, waarbij de Educator de invalshoek bepaalt. Cross-culturele ervaringen dragen bij aan multiculturele curricula in scholen en musea en leggen verbindingen tussen de eigen wereld en die daarbuiten. Je stelt een perspectief voor dat de wereldblik van de bezoeker of student decentraliseert (pp. 34-36).

Een ontwikkeling van multiculturalisme naar interculturalisme, van het naast elkaar bestaan van culturen naar een onderlinge beïnvloeding. Van respect en de erkenning van de verschillen naar een verdieping van het debat en de erkenning van de ander; leren van elkaar met de focus op communicatie. Deze is dynamisch en op basis van gelijke uitwisseling (pp.105-106).

​

Hoe eurocentrisch is het huidige curriculum?

"It is no longer sufficient for students to accept the interpretations of historians and critics. Now they should be able to interpret art works on their own terms, and to actively interrogate the interpretations of others" (p. 340) (Hier zie een directe link met VTS.)

​

• Boughton, B., & Mason, R. (1999). Beyond Multicultural Art Education: International Perspectives. Münster, Duitsland: Waxmann.

John Johnston is ontwikkelaar van de Master Kunsteducatie ArteZ. Hij beschrijft dat onderwijs ook voor verdeeldheid kan zorgen, terwijl het eigenlijk andersom zou moeten zijn. Vanuit welk perspectief wordt er lesgegeven? Je zou moeten leren omgaan met kritiek,

 

#deskundige #democratie

 

• Cardol, T. (2019, 28 oktober). Kunstonderwijs is cruciaal in het bouwen van vrede. Geraadpleegd op 28 januari 2020, van https://www.scienceguide.nl/2019/10/kunstonderwijs-is-cruciaal-in-het-bouwen-van-vrede/

Als onderdeel van het project Van Gogh Verbindt in het Van Gogh Museum, Amsterdam is er n.a.v. de tentoonstelling Gauguin & Laval op Martinique ook gekeken naar de koloniale context van de werken. Daarvoor hebben ze jongeren aangetrokken met een biculturele achtergrond om in een projectgroep activiteiten te ontwikkelen en uit te voeren. In New ways of looking worden de resultaten gepubliceerd. 

Het project heeft tot doel jongeren duurzaam te binden aan het museum met een focus op jongeren tot 30 jaar met een andere culturele achtergrond. 

#perspectieven #museumeducatie #publiekswerving #inclusie

 

• De Vet, M., & Van Engel, M. (2019 juni). New ways of looking. Adapting practices for a culturally diverse population. Engage, 42. Geraadpleegd van https://www.vangoghmuseum.nl/nl/organisatie/inclusiviteit-en-toegankelijkheid/van-gogh-verbindt/onderzoek-en-resultaten?v=1

“Meerstemmigheid introduceren zoals vele musea dag aan dag doen. Het verhaal van meerderen vertellen en niet van een selecte groep enkelingen. Er telkens weer onvermoeibaar op wijzen dat de geschiedenis, ook die van de 17e eeuw, insiders en outsiders heeft gekend, profiteurs en slachtoffers, machtigen en anderen.”

 

#meerstemmigheid #inclusiviteit

​

• Demeester, A. (2019, 17 oktober). Opiniestuk naamgeving “Gouden Eeuw”. Geraadpleegd op 4 november 2019, van https://www.franshalsmuseum.nl/nl/news/opiniestuk-naamgeving-gouden-eeuw/

Clarice gaat de strijd aan tegen racisme en stereotyperingen. ‘In de nieuwe samenleving draait het om ruimte innemen, en ik denk dat ik dat belichaam.’ ... 'Het is niet meer: we want a piece of the pie, het is: we áre a piece of the pie.' Het gevoel overheerst bij Cargard dat ze haar plek moet toe-eigenen om er bij te kunnen horen. Ze zoekt de confrontatie op om verandering te bewerkstelligen. 

​

#racisme #gelijkwaardigheid

 

• Donkers, T. S. (2019, 22 augustus). Clarice Gargard: ‘Ik heb de vermoeiende drive om de wereld te willen veranderen’. Geraadpleegd op 19 september 2019, van https://www.vn.nl/clarice-gargard/

Een interview met Hester Dibbits over Emotienetwerken. In het artikel wordt uitgelegd dat het doel van Dibbits is dat je jezelf een spiegel voorhoudt. "Wat denk ik zelf, wat denkt de ander en wat kan of moet ik met het standpunt of de emotie van de ander?" (Dullaart, 2018, pp. 31). Die emotie zorgt er volgens Dibbits voor dat het gesprek over mensen gaat, hierdoor komt het dichterbij en wordt het gemakkelijker om verschillende perspectieven te delen. Hierbij gaat het over erfgoed, dit zou je mijns inziens ook moeten kunnen toepassen op beeldende kunst.

 

• Dullaart, J. (2018, 1 januari). Als mens aan tafel zitten. Erfgoedmagazine, 2(2018). Geraadpleegd van https://www.lkca.nl/~/media/kennisbank/publicaties/2018/a-g/artikel%20erfgoedmagazine%20sept%202018%20hester%20dibbits.pdf

"... verschillen erkennen en betrekken. Niet om solidariteit tegen te gaan of om vijandigheid te creëren maar juist het tegenovergestelde: door diversiteit binnen de groep vrouwen en mannen te erkennen gaan we uitsluiting tegen en gaan we pas echt richting inclusief feminisme." Door het over intersectionaliteit te hebben en bijvoorbeeld niet over inclusiviteit breng je onderscheidt aan binnen een bepaalde groepen. Je gaat meer uit van de individuele verschillen tussen mensen zonder gebruik te maken van stereotyperingen. 

Op de website van Demos wordt het begrip uitgelegd, zij beschrijven intersectionaliteit of kruispuntdenken als een manier om uitsluiting te signaleren en zo te vermijden. Tevens is er een handleiding uitgebracht hoe kruispuntdenken in te voeren binnen organisaties en wordt het begrip verder uitgelegd.

​

#artikel #emancipatie #inclusiviteit #discriminatie #uitsluiting

​

• Ella vzw. (2014). Intersectioneel denken. Geraadpleegd op 10 december 2019, van https://demos.be/sites/default/files/handleiding_intersectionaliteit_ella_vzw.pdf

• https://demos.be/kenniscentrum/document/handleiding-intersectioneel-denken-van-ella-vzw

• Justine, J. (2016, 27 februari). Wat is intersectioneel feminisme eigenlijk? Geraadpleegd op 10 december 2019, van https://stellingdames.nl/wat-is-intersectioneel-feminisme/

"Met Onder woorden brengt biedt Nynke de museumsector een Nederlands jargon om het gesprek over inclusiviteit aan te gaan. Ze laat zien dat inclusie een weloverwogen keuze is: door woorden als ‘diversiteit’ en ‘toegankelijkheid’ binnen de organisatie te overdenken en te toetsen aan de huidige en ideale situatie, maken we een eerste aanzet richting inclusiviteit. Onder woorden brengen is dus, allereerst, een goed begin" (www.studio-inclusie.nl/kennis/onder-woorden-brengen/). 

​

#inclusie #toegankelijkheid #wetenschappelijk

​

• Feenstra, N. (2018). Onder Woorden Brengen. De relatie tussen musea, gemeenschappen en het belang van een contextspecifieke betekenis van inclusiviteit. Geraadpleegd van Feenstra, N. (2018). Onder Woorden Brengen. De relatie tussen musea, gemeenschappen en het belang van een contextspecifieke betekenis van inclusiviteit. Retrieved from https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/production-static-studioi/app/uploads/2018/10/22113115/LR-spread-Onder-woorden-brengen1.pdf

Volgens Appiah moet je identiteit niet als een vaststaand gegeven aannemen. "Het is de kunst je niet in dat verhaal vast te bijten en je identiteit flexibel te houden, om onnodige polarisatie tussen bevolkingsgroepen te vermijden, aldus Appiah." We moeten elkaar niet in hokjes willen stoppen. "Identiteitsdenken is een reactie op een wereld die onzekerheid produceert." ... "‘Identiteit kan geruststelling verschaffen. We zijn onder elkaar, we begrijpen elkaar, we kunnen samen dingen doen."

Het is ook interessant dat hij zegt dat culturen continu evalueren en elkaar ook beïnvloeden. Het is niet statisch, maar continu in beweging. Dat past mooi bij het werk van Chiharu Shiota; de aan elkaar geknoopte en elkaar kruisende rode draadjes 

als metafoor voor de verbindingen tussen mensen.     

​

#identiteit #polarisatie #verbinden

 

• Giessen, P. (2019, 18 oktober). Filosoof Kwame Anthony Appiah: ‘Bijt je niet vast in identiteit’ Geraadpleegd op 23 oktober 2019, van https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/filosoof-kwame-anthony-appiah-bijt-je-niet-vast-in-identiteit~ba425159/?utm_campaign=shared_earned&utm_medium=social&utm_source=email

Sociaal psychologisch onderzoek naar de impact van de Human Library op contacten uit verschillende sociale groepen. Handke concludeert in het onderzoek dat een positieve ervaring in het voeren van gesprekken tussen mensen uit een andere sociale groep het contact positief beïnvloed. De Human Library draagt daardoor bij aan het leggen van contacten tussen groepen en heeft daardoor een positief maatschappelijk effect.

#sociaal psychologisch #wetenschappelijk onderzoek

 

• Handke, A. (2017). Don’t judge a book by its cover – Impact evaluation of a Human Library. Geraadpleegd van https://static1.squarespace.com/static/5a2f3fe5bff2003632bd79e0/t/5a53c72a9140b7212c37535b/1515439920823/MAThesis_2015-2017_HandkeAL2+2.0.pdf

In dit onderzoek van John Idema (2019), Raak of vermaak?, verwijst hij naar een onderzoek van de Engelse Raad voor Cultuur waar uitkwam dat bezoekers bij een museum bezoek vooral op zoek zijn naar een ‘kwalitatieve ervaring’, zij zijn op zoek naar een verrijking van hun leven of een inzicht. Je hoeft niets te weten over een werk om te kijken en te leren van kunst, de eerste indruk kan al iets teweegbrengen. De fysieke ervaring speelt daarbij ook een rol, de impact van een werk zal groter zijn als je het in levenden lijve ervaart. Het werk raakt je en zet aan tot denken (Idema, 2019, p. 80). Mensen kijken vanuit hun persoonlijke ervaringen en vanuit die ervaringen benaderen zij een kunstwerk. 

#museumeducatie #kunstbeleving

 

• Idema, J. (2019). Raak of vermaak? Geraadpleegd op 27 november 2019, van https://static1.squarespace.com/static/5ccbf0a4a9ab9538c2bff55c/t/5d19abf31576f600014bcbe4/1561963513719/Raak_of_vermaak_lowres_verspr.pdf

Ramsey Nasr schrijft een pleidooi voor het kunstonderwijs voor alle niveaus en alle leeftijden, omdat het de verbeelding toelaat en je op een andere manier laat kijken. Voor mij is dit een betoog dat je door het kijken en ervaren van kunst op een andere manier leert te kijken en je je zo leert openstellen voor andere perspectieven.

#LKCA #verbeelding #nieuwsgierigheid #traumatische kunstprikkel #hargreaves #meerduidigheid #nuance #emphatie #online artikel

​

• Nasr, R. (2015, 26 november). Kunstonderwijs – een vaccin tegen waarheid! Geraadpleegd op 24 september 2019, van https://www.lkca.nl/cultureel%20kapitaal/opinie-ramsey-nasr

In deze column schrijf Hooghiemstra over haar vermoeidheid over het diversiteits-debat. De een roept nog harder dan de ander en er wordt nog maar weinig ruimte gegeven voor een echt gesprek. Dit artikel raakte een snaar bij mij, want in hoeverre kan ik als witte vrouw iets zeggen over hoe het is gediscrimineerd te worden. Dat kan ik wel als vrouw, maar niet als vrouw van kleur. Bij het zoeken naar bronnen voor mijn onderzoek kom je al snel uit bij artikelen die gaan over uitsluiting op basis van iemands huidskleur of achtergrond, terwijl ik mij bezig wil houden met het delen van perspectieven ongeacht iemands achtergrond of afkomst. Het gevaar is dat wanneer je op basis van iemands achtergrond een doelgroep samenstelt, je zelf dus ook in hokjes gaat denken. 

#krantenartikel #column 

 

• Hooghiemstra, D. (2019, 30 september). Bij de viering van diversiteit vraagt ‘de’ mens intussen of de muziek misschien wat zachter kan. Geraadpleegd op 30 september 2019, van https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/bij-de-viering-van-diversiteit-vraagt-de-mens-intussen-of-de-muziek-misschien-wat-zachter-kan~b6082864/?utm_source=link&utm_medium=app&utm_campaign=shared%20content&utm_content=free

Themanummer over interculturele dialoog en diversiteit.

​

• LKCA. (2017). Interculturele Dialoog en Diversiteit. Cultuur+Educatie, 48 (17).

UNLEARNING is een interessante ingang, want wat ik wil bereiken is een nieuw inzicht op hoe we naar de dingen kijken. Het deconstrueren van onze kennis zoals wij die nu hebben. We moeten juist hetgeen we leren of hebben geleerd opnieuw tegen het licht houden. Wat ik ooit heb geleerd op school is inmiddels achterhaald en verteld maar een klein deel van onze geschiedenis. In 2015 is er een discussie gestart door Simone Zeefuik en Hodan Warsame 'Decolonize the Museum', waarbij het vooral ging om etnografische musea. Ze stellen het eurocentrisme in vraag en proberen dat te doen door interventies te plegen, o.a. in het Nationaal Museum voor Wereldculturen. "...Decolonize The Museum is about educating and challenging the organization so that neo-liberal conceptions of ‘diversity’ do not become the limit of change for these institutions." Alleen het propaganderen van diversiteit is dus niet genoeg. De discussie breidt zich nu uit naar andere musea en kunstinstellingen en dan wordt het interessant voor mijn onderzoek. Het dekoloniseren kun je opvatten als een poging om anderen te inspireren om op een andere manier naar de wereld te kijken en te veranderen.

#onderwijs #educatie #perspectieven #geschiedenis

 

• Jouwe, N. (2019, 29 januari). Sites for unlearning in the museum | Mister Motley. Geraadpleegd op 17 oktober 2019, van https://www.mistermotley.nl/art-everyday-life/sites-unlearning-museum

In de kunst van het observeren beschrijft Amy Herman hoe je door het kijken naar kunst kunt leren hoe je bewust wordt van nieuwe perspectieven en hoe je deze kunt delen. Volgens Herman is het belangrijk om op een objectieve manier te kijken om vooroordelen en aannames te vermijden. Door je bewust te zijn van dat wat je ziet kun je je inzichten en gedachten op een zorgvuldige en respectvolle manier delen en communiceren.

 

• Herman, A. E. (2016). De kunst van het observeren (1ste editie). Amsterdam: Atlas Contact, Uitgeverij.

Een verzameling artikelen uitgegeven op het online platform van het Stedelijk Museum. Hier worden wetenschappelijke artikelen gepubliceerd in samenwerking met verschillende universiteiten. In de verzameling artikelen wordt besproken hoe musea op verschillende facetten kunnen bijdragen aan het delen van meerdere perspectieven. Dat kan zijn in de keuze van het werk, wat laat je zien en waar? Bijvoorbeeld in het artikel over fotografie van Anne Ruygt (2019), waarin ze uiteenzet aan de hand van een intercultureel samenwerkingsproject in Zuid-Afrika, Welkom Today, wie eigenlijk het recht heeft wie te representeren.   

​

• Stedelijk Museum. (2019b). Towards a Museum of Mutuality, redactioneel. Geraadpleegd van https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/production-static-studioi/app/uploads/2019/06/19135108/Stedelijk-Studies-8-Editorial-Belia-Buikema-Schavemaker-Sitzia-and-Wevers.pdf

• Stedelijk Museum. (2019). Towards a Museum of Mutuality. Geraadpleegd op 27 januari 2020, van https://stedelijkstudies.com/issue-8-towards-a-museum-of-mutuality/

• Ruygt, A. (2019, 18 juni). Welkom Today: on collaborative practice in contemporary photography. Geraadpleegd op 28 januari 2020, van https://stedelijkstudies.com/journal/welkom-today-on-collaborative-practice-in-contemporary-photography/

Amartya Sen zet in dit boek uiteen hoe ontwikkeling kan bijdragen aan een proces om ‘echte’ vrijheden voor mensen te bewerkstelligen. Hij maakt daarbij een belangrijk onderscheid tussen ontwikkeling als middel, in de zin van economische groei en andere factoren zoals bijvoorbeeld educatie en goede gezondheidszorg. Door de vrijheid te hebben je persoonlijk te ontwikkelen ontstaat er volgens Sen sociale verbintenis. 

​

#politiek #ontwikkeling #emancipatie

 

• Sen, A. (2000). Development as Freedom (Reprint). Germany: Anchor.

In dit artikel wordt besproken, hoe er bij het kijken en reflecteren op kunst, in dit geval met VTS, ​voorbij gegaan wordt aan het perspectief van mensen van kleur (People of Color, POC). De norm wordt heel erg bepaald door witte mensen, dit kan met de collectie te maken hebben, met de witheid van docenten, maar ook hoe bewust je bent in je formuleringen tijdens gesprekken. Bij VTS wordt dit nog zichtbaarder, doordat de facilitator de uitgesproken zinnen moet parafraseren. Welke woorden gebruik je dan? Door je keuze in woorden kun je het gesprek een bepaalde richting op sturen. Waarbij het bij VTS belangrijk is niet te oordelen over dat wat de ander zegt, maar dat er bewustwording optreedt over dat wat je zegt. De auteur heeft daarom in samenwerking met de programma directeur van VTS-Unites States een VTS trainingsprogramma opgezet exclusief voor mensen van kleur om zo de norm te doorbreken. Racisme is vaak het gevolg van vooroordelen en zit verweven in het systeem, bedoeld en onbedoeld. Door te training aan te bieden uitsluitend aan POC hopen ze bepaalde systemen te doorbreken. Hoewel segregatie ongelijkheid in de hand werkt, kan het bewust aanbieden van een programma aan een bepaalde groep juist emancipatie en bewustzijn in de hand werken (n.a.v. onderzoek Aaliyah El-Amin & Robin DiAngelo). Singh heeft n.a.v. de training ervaren hoe VTS gebruikt kan worden samen met een antiracistische pedagogie. Hiermee beoog je bewust systemen te ontmantelen die de witte norm in stand houden. Ook in de sessies werden voorbeelden ingebracht waarbij duidelijk werd dat het curriculum heel erg vanuit een wit perspectief wordt samengesteld. Door de keuze in de te bespreken werken kun je hierin al veel betekenen. Als docent of facilitator moet je je hierin actief verder bekwamen, ook om het gesprek over ras tot stand te kunnen brengen. Er moet een proces in gang gezet worden van onbewuste incompetentie naar bewuste incompetentie , om uiteindelijk bewust competent te worden (Dr. Steven Jones).

 

• Singh, K. (2019, 10 oktober). VTS, Learning Environments for People of Color, and Antiracist Pedagogy. Geraadpleegd op 23 maart 2020, van https://vtshome.org/2019/07/03/vts-learning-environments-for-people-of-color-and-antiracist-pedagogy/

De behoefte aan publieke erkenning is universeel, gelijkwaardigheid echter is te egaliserend voor Taylor. Eigenheid, creativiteit is ook onderdeel van je identiteit. "Human identity" ontstaat in dialoog, in reactie tot onze relaties tot anderen. Dialoog moet opgevat worden in filosofische zin, maar ook het fysieke gesprek. Je individuele identiteit is gedeeltelijk opgebouwd uit collectieve dialogen (p.7). Door je open te stellen aan verschillende culturele en intellectuele perspectieven nemen de mogelijkheden toe je te ontwikkelen. Taylor betoogd ook dat scholen een plek moeten zijn voor respectvolle discussies, "agree to disagree" (p. 20). 

 

• Taylor, C. (1994). Multiculturalism by Charles Taylor (1994-09-11) (Herz. ed.). Amsterdam: Amsterdam University Press.

Steven ten Thije beschrijft de ontwikkeling van kunstmusea waarbij hij bevraagt welke rol musea op dit moment op zich zouden moeten nemen. Dit in relatie tot een veranderende maatschappij en globalisering.
 

#museum #globalisering #Van Abbe Museum

​

• Thije, S. (2016). Het geëmancipeerde museum. Amsterdam: Mondriaan Fonds.

De website geeft informatie over een conferentie (2016) waarin de huidige staat en rol van musea in globaal perspectief wordt bestudeerd en besproken. De rol van musea veranderd en zij moeten zich op een andere manier gaan profileren. 
Een museum is een verzameling van objecten en kennis die iets kunnen vertellen vanuit een bepaalde context. Die context wordt nu bevraagd, vooral in het kader van betwist erfgoed. Die artefacten kunnen interessant zijn om over in dialoog te gaan. Een museum is daar zijn gebouw en opstelling ook een plek waar je de tijd kunt nemen om na te denken en te reflecteren.

#receptief #museum #reflectie #wetenschappelijk

​

• www.globalcontemporary.wordpress.com

'Community arts: (Hoe) Kunnen dansperformances Culturen samenbrengen? Een internationaal comparatief onderzoek naar vier interculturele projecten in België (Antwerpen en Brussel) en Nederland (Amsterdam en Rotterdam) vanuit het perspectief van de (co)organisatoren. 

 

Dit onderzoek onderzoekt of community arts als werkvorm een bijdrage kan leveren bij het opzetten en beleven van interculturele kunstprojecten. Kan je mensen samenbrengen door dans? De samenwerking tussen mensen met een verschillende achtergrond bevordert openheid en respect voor culturen.

Het onderzoek komt al uit 2005 en gaat over actieve kunstdeelname en community arts. In het onderzoek gaat Schoorisse op zoek naar een werkvorm of interactie en een manier om mensen bij elkaar te brengen en zo 'alternatieve referentiekaders vormen'. Meerwaarde van kunst is de communicatie. Cultuurparticipatie van allochtonen is in 2005 nog maar weinig bestudeerd.

​

• Van Schoorisse, E. (2005). Community arts: (Hoe) Kunnen dansperformances Culturen samenbrengen? Geraadpleegd van https://www.vub.be/sites/vub/files/thesis_evanschoorisse_vca.pdf

Verslag van een lezingenreeks over inclusiviteit: artikel over onderzoek hoe de cultuursector herstart kan worden en een belangrijke update geïnstalleerd kan worden die de sector voor iedereen toegankelijk maakt?

Dit gaat vooral over inclusiviteit in de culturele sector, niet zozeer over methoden. Wel worden de Code Culturele Diversiteit aangehaald en het begrip intersectionaliteit.

​

• Schrijvers, E., & Özmen, K. (2019, 11 januari). Verslag: Inclusiviteit door Erik Schrijvers en Kıvılcım Özmen - Boekmanstichting. Geraadpleegd op 13 september 2019, van https://www.boekman.nl/actualiteit/verslagen/verslag-inclusiviteit-door-erik-schrijvers-en-k-v-lc-m-ozmen/

Videogames spelen en op die manier, spelenderwijs, kennismaken met andere culturen. Interactiviteit is één kenmerk waardoor videogames krachtige ervaringen kunnen bieden. Een tweede is dat games immersive zijn: ze kunnen je volledig onderdompelen in een andere wereld, in een andere cultuur.

Dit is een interessante ingang, Schrijen geeft aan dat als je er voor open staat, je in een game een ander personage wordt dit helpt om de ander beter te begrijpen.

Nu is een videogame misschien niet voor iedereen een logisch format, maar jongeren kan het zeker aanspreken.  

​

• Schrijen, B. (2018, 10 oktober). Elkaar begrijpen door elkaar te worden : wat videogames kunnen bijdragen aan inclusiviteit. Boekman, 115(115). Geraadpleegd van https://www.boekman.nl

Voor dit onderzoek is er gepoogd inzicht te krijgen in de opzet, praktijk en werkzame elementen met het doel het bevorderen van sociale contacten. In het onderzoek is o.a. een inventarisatie gedaan van bestaande kunst- en cultuurprojecten gericht op statushouders. Zeer recent onderzoek! Culturele interventies zijn gericht op de gehele mens, benaderen vanuit hun kracht en mens-zijn. Kunst heeft een verbindende kracht.

De studie is gericht op statushouders, dit is niet mijn doelgroep. Het is wel interessant hoe sociale contacten kunnen bijdragen aan integratie. Kan dit dan ook bijdragen aan een dialoog? Ze hebben het ook over het leren kennen van de Nederlandse cultuur, echter gaat het mij juist om meerdere perspectieven in te zetten. Ze benoemen wel dat er weinig projecten zijn opgezet met een beschreven methodiek. Dus niet vooropgezet.

 

• Van Dijk, A., Van Grinsven, S., De Groot, N., De Haan, J., Kluft, M., Hermans, M., & LKCA, Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst; Movisie. (2019, 1 januari). Culturele interventies gericht op volwassen statushouders. Een verkenning naar werkzame elementen. Geraadpleegd van https://www.lkca.nl/~/media/kennisbank/publicaties/2019/a-g/culturele_interventies_gericht_op_volwassen_statushouders_lkca_movisie_kis.pdf

"De Code Diversiteit & Inclusie is een gedragscode van, voor en door de Nederlandse culturele en creatieve sector over diversiteit en inclusie. De code is een instrument van zelfregulering. Het doel van de code is dat de culturele en creatieve sector de brede diversiteit van de Nederlandse samenleving representeert." De code is opgesteld door Actieplan Cultuur en Creatief Inclusief (ACCI) en is een initiatief van de gezamenlijke brancheverenigingen in de culturele sector, Federatie Cultuur. Het doel is het culturele veld voor iedereen gelijkwaardig toegankelijk te maken. De Code is een hulpmiddel voor organisaties om dat doel te bereiken, voor zover het mogelijk is inclusief te zijn voor iedereen. 

#beleidsmatig #diversiteit #inclusiviteit

​

• www.codedi.nl

In deze uitgave wordt het begrip ruimte uitgelegd in filosofische zin. Ruimte is de ruimte die gegeven wordt aan iets of iemand. De auteurs omschrijven ruimte als de ruimte die je de ander geeft om er te zijn. De dialogische ruimte wordt omschreven als een tussenruimte, daar onderzoek je samen elkaars woorden, waarden, morele gedachten en belevingen. Je kunt elkaar niet altijd volgen of begrijpen, door te spreken zal de ander jouw woorden interpreteren. Dit noemen Jaksche en Van Zilfhout 'meertaligheid'. Die interpretatie van woorden is natuurlijk ook van belang bij een interculturele dialoog. "In een dialoog ... pogen door de verschillen heen, te komen tot een gemeenschappelijke, en dat is altijd een nieuwe gedachte" (Jaksche & Van Zilfhout, p. 91). Dat is altijd een 'Work in Progress'.

Wiskerke heeft het over hoe 'culturalisme' een stereotypering van mensen maakt. Je moet juist een openheid voor diversiteit creëren. Hij haalt Lyotard aan; je moet ruimte maken voor perspectieven, multiperspectivisme en meerzinnigheid. De werkelijkheid is veelzijdiger dan 'culturalisme' suggereert. 

Gadamer, 'Wahrheit und Methode', de mens kan zijn voorkennis en vooroordelen inzetten om iets te begrijpen. Door te kijken en interpreteren maak je je voorkennis concreet, kun je deze corrigeren, specificeren en ontstaan er nieuwe inzichten (p. 125). 

​

• Van Zilfhout, P., Vergeer, C., & Wiskerke, N. (Reds.). (2009). De Vrije Ruimte (1ste editie). Eindhoven: Damon B.V., Uitgeverij.

Onderzoek naar het gebruik van woorden en suggesties voor aanpassingen in de manier waarop we communiceren. De maatschappij verandert continu en daar horen ook nieuwe woorden bij. Net als de maatschappij is taal ook continu in ontwikkeling. In mijn teksten moet ik daar ook gevoelig voor zijn .Ik streef naar het delen van perspectieven, dan moeten mensen zich ook in de taal die je gebruikt betrokken voelen en als gelijkwaardig behandeld. Het gehoord worden en voor vol aangezien worden, geldt dat niet voor iedereen?  

 

#woordenlijst #museumpublicatie 

 

• Modest, W., & Lelijveld, R. (2018). Woorden doen ertoe: een incomplete gids voor woordkeuze binnen de culturele sector. Geraadpleegd van https://www.tropenmuseum.nl/sites/default/files/2018-06/WordsMatter_Nederlands.PDF

Niet voor de winst, waarom de democratie de geesteswetenschappen nodig heeft. Filosoof Martha Nussbaum zet in dit boek uiteen wat er mis is binnen het huidige onderwijs. Zij schrijft vooral over het Amerikaanse systeem maar het rendementsdenken, alles reduceren tot het vergaren van winst is een probleem dat zich ook in Nederland voordoet. Het onderwijs wordt afgerekend op resultaten en alles moet daardoor meetbaar zijn. Dit vormt een probleem voor de geesteswetenschappen maar vooral voor de creatieve vakken. Hoe maak je deze meetbaar? Nussbaum betoogd dat je moet streven naar een opvoeding tot kritische, goed geïnformeerde onafhankelijke en empathische burgers. Daarvoor is kennis van taal, filosofie en geschiedenis van groot belang, maar vooral ook he bevorderen van creativiteit. De kunsten bevorderen kritisch denken, onafhankelijkheid en reflectief vermogen. Door verbeelding toe te laten leer je je verplaatsen in de ander en een onderzoekende houding aannemen.

Daarnaast werkt deze manier van onderwijzen ongelijkheid in de hand. Het onderwijs wordt gebruikt om een technologische en zakelijke elite te creëren, niet om een gelijke verdeling van onderwijs met gelijke leerkansen. Alles hangt met elkaar samen in een multiculturele samenleving en het is belangrijk een genuanceerde blik te ontwikkelen op de wereld.   

 

#democratie #onderwijs #maatschappij #emancipatie

 

• Nussbaum, M. C. (2011). Niet voor de winst : waarom de democratie de geesteswetenschappen nodig heeft. Amsterdam: Ambo.

Emotienetwerken is een methode waarbij je actief betrokken wordt de emoties die aan een artefact hangen te bespreken vanuit verschillende perspectieven. In dit artikel wordt een theoretisch kader gegeven bij die methode. De auteurs zoeken naar een actieve manier 'alternatieve stemmen' te laten horen en met elkaar de dialoog aan te gaan. Die stemmen willen zij proberen te visualiseren. In het artikel ligt de nadruk op erfgoed. Ze benadrukken dat de fysieke aanwezigheid bij het uitvoeren van de methode van groot belang is. Hoe kun je via een artefact de verbinding aangaan met elkaar, hierbij hebben ze het in plaats van over 'communities' liever over netwerken. Door het over netwerken te hebben kun je een grotere variëteit aan betrokkenen faciliteren. "Emotion-networking shifts the focus of heritage work form like-minded and like-feeling groups to differently-feeling individuals" (Rana, Willemsen and Dibbits, 2017, pp. 9).

 

• Rana, J., Willemsen, M., & Dibbits, H. C. (2017). Moved by the tears of others: emotion networking in the heritage sphere. International Journal of Heritage Studies, 23(10), 977–988. https://doi.org/10.1080/13527258.2017.1362581

De auteur Shari Tishman is nauw betrokken bij het onderzoek van Project Zero op het gebied van leren op basis van de kunsten (arts-based learning). Ze heeft veel gewerkt met museumeducatoren en binnen- en buitenschools en al haar ervaringen heeft ze verwerkt in het boek Slow Looking. In het boek wil ze het belang aantonen van het traag kijken, waarbij je op een actieve manier leert vanuit je eigen motivatie. Hoe meer je kijkt, hoe meer je ziet, hoe meer je betrokken raakt bij het onderwerp. Door langzaam te kijken ontstaat er een meer onderzoekende houding; je gaat details ontwaren, je schort interpretaties op en gaat daardoor voorbij aan een snelle eerste indruk. Er ontstaat ruimte om meerdere perspectieven te ontdekken, waarbij je kritisch denken stimuleert. 'Slow Looking' kun je toepassen bij verschillende disciplines, waarbij je kunst gebruikt als middel om de complexiteit van de wereld zelf te onderzoeken. 

#onderwijs #museumeducatie #kunsteducatie 

​

• Tishman, S. (2018). Slow Looking. Abingdon, Verenigd Koninkrijk: Routledge.

Witte onschuld. Paradoxen van kolonialisme en ras. In dit boek onderzoekt Gloria Wekker hoe er in de Nederlandse samenleving wordt omgegaan met ras en racisme. Dit doet ze aan de hand van een aantal paradoxen, waarbij ze betoogt dat het zelfbeeld dat de witte Nederlander heeft niet strookt met onze handelingen in het heden en verleden. Wekker gebruikt voor haar onderzoek het concept 'cultureel archief': "de diep ingesleten attitudes en emoties die racisme in stand houden en hun oorsprong kennen in het koloniale verleden". Dit concept wordt ook omschreven als 'een opslagplaats voor het geheugen' (Stoler in Wekker, 2017, p. 33). Door bijvoorbeeld onze opvoeding, onderwijs en politiek hebben we een manier van denken en doen ontwikkeld waarbij we blind worden voor bepaalde ingesleten vooringenomenheden en racistische uitingen. 

#onderwijs #racisme #gelijkwaardigheid

​

• Wekker, G. (2017). Witte onschuld. Amsterdam, Nederland: Aup.

In America to me worden leerlingen en docenten van een mixed highschool (V.S.) gevolgd waar ze worstelen met hoe om te gaan met diversiteit en racisme. Hoe gaan de leerlingen met elkaar om? Hoe gaan docenten om met de kinderen, maar ook de schoolleiding? In de documentaire presenteert Jessica Stovall, docent op Oakland Highschool een methode Woven om meer gelijkwaardigheid te creëren in de klas tussen alle leerlingen. Hoewel deze betrekking heeft op een Amerikaanse school is het wel interessant hoe zij op basis van haar onderzoek een methode heeft bedacht, waarbij zeuitgaat van objectieve beoordelingscriteria. Kern van haar betoog is dat docenten de 

lat voor iedereen even hoog moeten leggen. Dit zorgt ervoor dat leerlingen die door vooroordelen achtergesteld zijn zich beter gewaardeerd gaan voelen. De focus moet niet liggen op gedrag maar op de ontwikkeling van de leerling. "... pressure for producing correct answers is an antiracist strategy for raising achievement and narrowing achievement gaps” (Ferguson, in Witham, 2016).

#onderwijs #inclusiviteit #racisme #docentgericht #professionalisering #gelijkwaardigheid #notulen-onderwijsorganisatie (2016)

​

• Witham, C., & Instruction Committee of the Board of Education. (2016). Oak Park and River Forest High School District 200. Geraadpleegd van https://intranet.oprfhs.org/board-of-education/board_meetings/Regular_Meetings/Packets/2015-16/20160428 REG Packet/Discussion/woven complete.pdf

Visual Thinking Strategies is de methode die mijns inziens het meest geschikt is om mee te werken als je samen met anderen door middel van kunst perspectieven wilt delen. De methode is gebaseerd op uitvoerig onderzoek van Philip Yenawine en Abigail Housen. Yenawine was hoofd educatie in het MOMA. Housen is cognitief psycholoog en samen hebben zij onderzoek gedaan naar hoe het kijken naar kunst het denken stimuleert. Niet in hoeveel mensen leren of wat ze weten, maar hoe ze gebruiken wat ze al weten. 

#kunsteducatie #onderwijs #inclusiviteit #docentgericht  #gelijkwaardigheid

​

• Yenawine, P. (2013). Visual Thinking Strategies (5de editie, Vol. 2018). Cambridge, United States: Harvard Education Press.