top of page

Bronnen

Methodes

Voor mijn onderzoek heb ik een aantal methodes onderzocht waarbij er in groepsverband naar kunst wordt gekeken en gereflecteerd. In hoeverre slagen de methodes er in door het kijken naar kunst een dialoog op gang te brengen tussen mensen? Wordt het tijdens het kijken helder hoe eenieder vanuit een ander perspectief naar de wereld kijkt? 

Ik ben mijn onderzoek begonnen met een eerste inventarisatie van methoden die toegepast worden in musea en welke projecten er worden georganiseerd, deze verzameling kun je vinden bij reflecties. Hieronder heb ik de voor mijn onderzoek meest relevante uitgehaald of aangevuld.  

Uiteindelijk is VTS in relatie tot mijn vraagstelling de meest logische keuze, hiervoor heb ik een aantal bronnen verzameld. Die zien hier te raadplegen. 

TOPOI-model 

Hulpmiddel om te werken aan een transculturele houding en interculturele communicatie.

"Leven en werken in een multiculturele samenleving betekent dat het 

communicatieproces tussen mensen beïnvloed wordt door verschillende culturele achtergronden. Transcultureel werken is een manier om culturele verschillen te overbruggen en het gemeenschappelijk belang te benadrukken".

​

"Het TOPOI-model onderscheidt vijf gebieden waarmee culturele verschillen en misverstanden opgespoord kunnen worden. Het model biedt tevens verschillende algemene communicatie en interventiestrategieën". TOPOI staat voor Taal | Ordening | Persoon | Organisatie | Inzet, deze gebieden lopen door elkaar heen en kunnen gelijktijdig plaatsvinden tijden de communicatie. Er staan telkens drie vragen centraal:

Wat is mijn aandeel?

Wat is het aandeel van de ander?

Wat is de invloed van de sociale omgeving?

​

Het model is handig om te reflecteren op je eigen communicatieproces en na te gaan waar dingen mis zijn gegaan of waar verschillen ontstaan.

​

Bron:

Human Library

Een manier om met elkaar in 

gesprek te gaan.

Human Library is niet een methode in die zin dat het een methode is om naar kunst te kijken. Toch wil ik hem hier bij zetten, aangezien het wel een manier is om met elkaar het gesprek aan te gaan en mensen te confronteren met hun eigen oordelen en vooroordelen. Ik heb deelgenomen aan Human Library en het verslag van de dag kun je hier vinden. 

​

Bron:

LSD

Communicatie

LSD staat in dit geval niet voor geestverruimende middelen, maar een techniek die gebruikt wordt om op een gestructureerde manier een gesprek te voeren. De afkorting staat voor luisteren, samenvatten en doorvragen (Reekers, M., Spijkerman, R., 2010). Met behulp van deze techniek ben je bewust aan het luisteren naar je gesprekspartner en ben je tegelijkertijd aan het observeren. Door telkens het verhaal samen te vatten en door te vragen werk je toe naar de kern van het verhaal. Als gespreksverantwoordelijke maak je continu keuzes welke vragen je stelt en stuur je het gesprek. Hierbij is het van belang dat je voor ogen houdt dat de ander vooruit komt door het voeren van het gesprek. De oefening hebben we gedaan met drie personen waarbij de derde partij notuleert en observeert. Hierdoor heb je een registratie van het gesprek waar je op terug kunt vallen.

De methode voelt geforceerd, maar het geeft je wel handvatten om mee te werken en het traint je in bewust luisteren en observeren. Lichaamstaal is namelijk een belangrijk onderdeel van wat iemand wil zeggen en kan veel zeggen over wat iemand echt wil zeggen.

 

Bron:

  • College Communicatie in begeleidingsprocessen.

Terra Nova Minimaatschappij

Spelvorm

Het spel Terra Nova Minimaatschappij is ontwikkeld door Lisa Hu. Het doel van het spel is maatschappelijke thema's te bespreken en zo je eigen positie binnen je eigen maatschappij of zelf bedachte wereld te leren bepalen. Op 31 oktober 2019 heb ik het spel zelf uitgeprobeerd, een verslag kun je hier vinden. 

 

Bron:

Theatre of the oppressed

Theater

Augusto Boal heeft een vorm ontwikkeld op basis van community-based education waarbij theater gebruikt wordt als een middel voor sociale verandering. 

​

Bron: 

Visible Thinking

Methode om 

denkstrategieën 

bloot te leggen. 

Visible Thinking (VT) is een methode die goed in te zetten is bij het kijken naar kunst om vervolgens een gesprek te starten. VT werkt met verschillende Thinking Routines die je kunt inzetten afhankelijk van hetgeen je wilt bereiken met de groep. Het voordeel is dat je verschillende routines tegelijkertijd kunt inzetten. Ze vergelijken het met een schilderspalet, waar je met een set aan basiskleuren nieuwe kleuren kunt mengen. Door de routines toe te passen ontwikkel je zelf nieuwe vormen die je kunt toepassen in je gesprekken. VT wordt toegepast om kunstwerken te onderzoeken en onderwerpen te behandelen gelieerd aan het curriculum of een thema. Op dit moment zie ik veel mogelijkheden om deze methode toe te passen binnen mijn onderzoek. Doordat je verschillende strategieën kunt toepassen is het flexibel en kun je het gesprek in de hand houden en aanpassen aan verschillende groepen, waarbij het voor mij belangrijk is dat iedere deelnemer het gevoel heeft volwaardig mee te kunnen doen. 

​

Video Visible Thinking, thinking routines.

​

Bronnen: 

Visible Thinking Strategy

Methode om ongeacht voorkennis naar kunst te kijken.

Deze methode is ontwikkeld vanuit het Museum of Modern Art in New York. Daar bleek dat bezoekers weinig van een rondleiding onthouden als de aangeboden informatie onvoldoende aansluit bij hun belevingswereld. (Zelfs wanneer ze het tijdens de rondleiding heel interessant vonden!) Het vertrekpunt bij deze methode is de inbreng van de bezoeker zelf, niet de kennis van de gespreksleider. Iedereen, ongeacht opleiding en culturele achtergrond kan eraan deelnemen, er is geen achtergrondkennis vereist. Door te benoemen wat je ziet, ga je scherper kijken. Door het vernemen van verschillende visies, verbreed je je blik. Samen kijken leidt tot meer zien! 

Aangezien VT een vrijere manier van werken heeft en kunst gebruikt om bijvoorbeeld een nieuwe blik te ontwikkelen op een onderwerp beperk ik me tot VT. In essentie hebben de methodes natuurlijk erg veel gemeen en gebruik je van beiden methodes aspecten op het moment dat je door het kijken naar kunst iets teweeg wilt brengen bij een groep leerlingen.

​

Bronnen: 

Het gesprek aangaan

Dit boek is met name geschreven 

voor organisaties, hoe je effectiever onderling kunt communiceren.

Voor mijn onderzoek is deze theorie vooral interessant vanwege het begrip ruimte. Boers en Swaan (2014) hebben het over ruimte nemen, geven en delen. Door ruimte te nemen neem je verantwoordelijkheid voor dat wat je in een gesprek inbrengt, je stuurt het gesprek in een bepaalde richting. Vervolgens geef je de ander de ruimte om daar op te reageren en zelf iets in te brengen. Dat kan een ervaring zijn of een idee of visie. Door dit te delen kun je samen delen wat de ander bijvoorbeeld nodig heeft of je maakt samen dingen bespreekbaar. In het boek wordt ook de LSD-techniek besproken. Door aandachtig te luisteren en samen te vatten wordt je samen deelgenoot van het gesprek. Ruimte geven is essentieel om elkaar te kunnen ontmoeten, zonder vooringenomenheden, dat je mag zijn wie je bent dankzij de verschillen. Boers en Swaan omschrijven het als volgt, ruimte nemen; je dwingt de ander de wereld door jouw ogen te zien. Ruimte geven; de wereld leren zien door de ogen van een ander. Ruimte delen; je ziet elkaar (2014, p. 31). 

​

Bronnen:

  • Boers, E., & Swaan, N. (2014). Het gesprek aangaan (2de editie). Delft: Eburon Uitgeverij.

De kunst van het observeren

Hoe het kijken naar kunst ons perspectief op de wereld kan veranderen.

De aanzet tot dit onderzoek is het idee dat je door het kijken naar kunst een nieuw perspectief op de wereld krijgt. Het boek van Amy E. Herman is voor mij een bevestiging van dat idee. Volgens Herman kun je door het objectief kijken naar een kunstwerk jezelf verrassen door het krijgen van nieuwe inzichten. Dat kan doordat je details ziet die je eerder niet gezien hebt, tegelijkertijd kan het je idee van de wereld veranderen. Het belangrijkste is dat je bewust gaat kijken. Bewust kijken maakt je scherper en dit kan je helpen bijvoorbeeld bij het begeleiden van mensen. Wanneer we kijken interpreteren we dat wat we zien, daarom zijn je waarnemingen persoonlijk en is deze voor iedereen anders. Waarnemingen worden gevormd door iemands waarden, opvoeding en cultuur (Herman, 2016, p. 65). Zo zien we we wat we willen zien door dat wat je als bagage met je mee draagt. Door goed te kijken en je bewust te zijn van wat je ziet kun je je open stellen voor nieuwe informatie. 

Het is belangrijk om samen te kijken, doordat je allemaal anders kijkt kun je je ervaringen delen en het standpunt van de ander leren kennen. 

​

Bron:

  • Herman, A. E. (2016). De kunst van het observeren (1ste editie). Amsterdam: Atlas Contact, Uitgeverij.

Museummaatje

Eerder een initiatief dan een methode.

In het Nationaal Museum voor Wereldculturen bieden ze de mogelijkheid aan om als vluchteling samen met een vrijwilliger of andere begeleider het museum te bezoeken. 

'Samen genieten van mooie voorwerpen, met elkaar praten over overeenkomsten en verschillen in culturen: dat is wat het Tropenmuseum, Afrika Museum en Museum Volkenkunde met de nieuwe actie MuseumMaatje bieden. ... De drie musea nodigen mensen die gevlucht zijn en de vrijwilligers die hen begeleiden/coachen uit om elkaar hun eigen verhaal te vertellen of simpelweg te genieten van alle prachtige objecten. De drie musea tonen voorwerpen uit de hele wereld die stuk voor stuk een menselijk verhaal vertellen. Verhalen over universele menselijke thema’s zoals rouwen, vieren, versieren, bidden of vechten.' 

​

Bron: 

Art Based Learning

Eerder een initiatief dan een methode.

'... kunst als kennisbron voor existentiële vragen, waarbij allerlei vormen van kunst kunnen dienen als gesprekspartner en uitnodigen de ‘possible world’ van de verbeelding te betreden. In de Art Based Learning-methodiek wordt deze benadering ingezet voor creativiteitsontwikkeling, artistiek onderzoek en persoonsvorming.'

​

Op 13 oktober heb ik deelgenomen aan een workshop Art Based Learning (ABL) in de Willem 2 in 's-Hertogenbosch. Hierbij zijn we vanuit een persoonlijke vraag een tentoonstelling gaan bekijken, waarbij je één werk kiest dat je aanspreekt. Het werk ga je vervolgens twee keer bekijken, de eerste keer ga je het werk objectief beschrijven, vervolgens ga je associeren. Deze methode zal ik echter niet inzetten voor mijn onderzoek. Hoewel je wel een gesprek met een ander over het werk hebt is het heel erg op je eigen gedachten en ontwikkeling gericht en heb ik de methode niet ervaren als een manier om elkaars perspectieven te delen. Het is een introspectief proces, waarbij kunst en creativiteit centraal staat. 

​

Bron: 

Kapitellen

Gespreksvorm

Een werkvorm waarbij je diverse onderwerpen bespreekt in stilte. Je bepaalt samen het onderwerp en hoeveel tijd je wil besteden aan het gesprek. Het bijzondere aan de vorm is dat je net zo lang zwijgt als de ander spreekt. Hierdoor heb je heel veel tijd om na te denken over je antwoord. Het is wel belangrijk dat er een begeleider is die de tijd bijhoudt. De vorm is interessant om het gesprek te voeren, maar is ook heel erg afhankelijk van de grootte van de groep. Kapitellen is ideaal met twee personen en een facilitator, maar in groepsverband lastig te realiseren. 

Om meerdere perspectieven te delen is de dynamiek van een groep interessanter.   

​

Bron: 

Thema Gecentreerde Interactie

Een methode voor samenwerking.

Doordat ik binnen mijn onderzoek op zoek ben gegaan naar manieren om gesprekken aan te gaan, ben ik ook tegen Themagecentreerde Interactie (TGI) aangelopen. ​Wat mij in eerste instantie aansprak in deze methode is het uitgangspunt van gelijkwaardigheid. De methodiek is wel heel erg gericht op organisaties en heb ik daarom verder niet uitgezocht. 

​

Bron: 

Cultural Probes

Leren van elkaars gedrag

Kort gezegd laat je mensen met behulp van prototypes iets uit proberen om zo informatie in te winnen over de ander. 'Probes geven een beeld van de wereld, relaties, gedachtegang, en behoeften van mensen (Drenth, 2018)'. Er zijn verschillende vormen, waarvan Drent een aantal voorbeelden geeft: een dagboek, gebruiken van een wegwerpcamera, door te volgen, labelen of activiteiten bijhouden op een plattegrond. De vorm werkt het beste als je deze voor langere tijd toepast en heb ik daarom niet verder onderzocht, aangezien tijd binnen mijn huidige onderzoek schaars is. Wel is het een interessante vorm om iets van andere te weten te komen en is daardoor erg geschikt om je te leren verplaatsen in een ander. Tevens is het goede manier om informatie te verzamelen, wordt het gebruikt door ontwerpteams om inspiratie op te doen en is het een manier om je bewuster te worden van je onderzoeksvraag.    

​

Bronnen:

Building Conversations

Meerdere gesprekstechnieken

Building Conversations is een organisatie die verschillende gespreksvormen aanbiedt met als doel inzichtelijk te maken dat de manier waarop we spreken van invloed is op de manier waarop we elkaar ervaren en interpreteren. 

​

'... wanneer geven we aandacht aan de manier waarop we spreken, aan de manier waarop we in contact treden met de mensen om ons heen? Met Building Conversation doen we precies dat; aandacht geven aan de manier waarop we spreken. Net buiten de dagelijkse realiteit, los van bestaande spanningen, effectbejag en doelmatigheid creëren we een ruimte waarin we onszelf kunnen oefenen in gesprek.' 

​

Ze bieden dus de ruimte om op een veilige manier het gesprek met elkaar aan te gaan. Eén van deze vormen heb ik uitgeprobeerd en heb ik een verslag toegevoegd onder vrije ruimte, Ongemakkelijke Gesprek. De vormen zijn zeer interessant en de organisatie is bezig om de gesprekken ook in te gaan zetten op middelbare scholen. Hierover heb ik contact gehad voor de Kerstvakantie, helaas is hier nog geen gevolg aan gegeven (12 januari 2020). 

 

Bron:

Socratisch gesprek

Een filosofisch gesprek

Via Het Nieuwe Trivium ben ik in contact gekomen met Carla Bakker. N.a.v. ons gesprek wees zij mij op de mogelijkheden van het Socratische gesprek. Bij een socratisch gesprek is de rol van de begeleider van groot belang en dat heeft mij weer op het spoor gezet van de module Communicatie in begeleidingsprocessen. Aangezien de rol van de begeleider belangrijk is vind ik het belangrijk dat ik, in de rol van begeleider, mij bewust moet zijn van de invloed die je als begeleider hebt. 

 

Bron:

Focusgroepen

Een methode voor samenwerking.

'In essentie is een focusgroep een georganiseerde en begeleide groepsdiscussie.
Een focusgroep bestaat uit een groep gebruikers (6 tot 12 personen) en een moderator, iemand die het gesprek leidt. Focusgroepen zijn het meest effectief bij de aanvang van projecten, wanneer je als onderzoeker zelf nog bezig bent om de probleemstelling te verduidelijken, of zelfs wanneer je een kick-off van een intern project wenst te organiseren. De groepsdiscussie kan helpen om de neuzen in dezelfde richting te brengen.

 

Bron:

Emotienetwerken

Een methode die vooral wordt toegepast bij betwist erfgoed.

Emotienetwerken is ontwikkeld door Imagine IC en Hester Dibbits (bijzonder hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en Lector aan de Reinwardt Academie (Amsterdamse Hogeschool van de Kunsten) en heeft vooral als doel gevoeligheden rond erfgoed zichtbaar en bespreekbaar maken. Er wordt onderzocht hoe deze methode ingezet kan worden op educatief gebied. Als voorbeeld geeft Imagine IC dat er met Emotienetwerken bijvoorbeeld de volgende vragen worden gesteld: 'Hoe ga je een goed gesprek aan over de cultuur van het dagelijks leven? Hoe ontstaat ruimte in dat gesprek voor verschillende perspectieven?'

​

​

Bronnen:

Participatory Methods

Website

Op deze website vind je bronnen en informatie om ideeën te genereren met als doel het faciliteren van sociale verandering. Ze bieden een heel pakket aan tools om mee aan de slag te gaan via de site van Networked Toolbox. Deze bron heb ik nog verder willen onderzoeken, maar ik ben mij meer gaan richten op methoden die al gebruik maken van het kijken naar kunst. Gezien tijd en doelstelling is dit iets wat ik in een ander stadium wellicht verder kan gaan oppakken. In de bronnenlijst wordt de methode uitgelegd waar het doel is democratisering en emancipering en sociale veranderingen teweeg te brengen. 

#methode #democratie #maatschappij #organisatie

​

Bronnen:

bottom of page